nieuws

Goede communicatie is een belangrijke factor in het bieden van persoonsgerichte zorg

Goede communicatie is een belangrijke factor in het bieden van persoonsgerichte zorg. Het ziektebeeld dementie kan er echter voor zorgen dat iemand moeilijk op woorden kan komen of taal moeilijker begrijpt. In de meest ernstige fase van de ziekte kan iemand zelfs volledig het vermogen om taal te begrijpen kwijtraken. Op dat moment wordt non-verbale communicatie, om je behoeften duidelijk maken door middel van gedrag steeds gangbaarder. 

Wanneer de communicatie tussen zorgverlener en een persoon met dementie niet goed verloopt, lijdt niet enkel de bewoner daaronder: ook zorgprofessionals geven bij communicatieproblemen aan meer stress te ervaren en minder werkplezier.

Tot op heden is het nog onduidelijk welke factoren een rol spelen in de communicatie tussen zorgverleners en mensen met dementie. Trainingen die ontwikkeld worden om de communicatie tussen de persoon met dementie en de zorgverlener te verbeteren, zijn dan ook maar beperkt effectief gebleken.

Uit klassieke communicatiemodellen blijken er 3 belangrijke categorieën van factoren bij te dragen aan communicatie: factoren gerelateerd aan de ontvanger van informatie, aan de zender van de informatie of gerelateerd aan de omgeving waarin communicatie plaatsvindt; de context. 

Op basis van de beschikbare literatuur stelde Annick van Manen met haar collega’s een nieuw model op dat factoren die gerelateerd zijn aan communicatie tussen zorgverlener en persoon met dementie zichtbaar maakt. Het zogenaamde ‘Contac-d’ model bestaat uit factoren die gerelateerd zijn aan de zorgverlener, factoren die gerelateerd zijn aan de persoon met dementie en factoren die te maken hebben met de omgeving of de context. Volgens het Contac-d model is communicatie tussen zorgverlener en de persoon met dementie een wederkerig proces, dat plaatsvindt in een specifieke context. Naast het overbrengen van informatie speelt ook het uitwisselen van sociale signalen een belangrijke rol. Een aantal factoren die in model naar voren komen, zijn bijvoorbeeld: de mate waarin de zorgprofessional in staat is om non-verbaal te communiceren door middel van aanraking of lichaamstaal, de duur van een communicatiemoment en de mate van cognitief functioneren van de persoon met dementie.

Dit Contac-d model vormt een belangrijk startpunt voor de ontwikkeling van trainingen die de communicatie kunnen verbeteren. Bestaande trainingen richtten zich met name op verbale communicatievaardigheden. Door meer kennis over de factoren die gerelateerd zijn aan de communicatie tussen een zorgprofessional en de persoon met dementie kunnen trainingen zich ook op meer diverse factoren richten. Je kunt dan bijvoorbeeld denken aan het inzetten van muziek tijdens zorgmomenten of het versterken van non-verbale communicatievaardigheden door middel van bijvoorbeeld beweging of aanraking.

Het volledige Contac-d model vind je in onderstaande figuur. 

van Manen, A. S., Aarts, S., Metzelthin, S. F., Verbeek, H., Hamers, J. P. H., & Zwakhalen, S. M. G. (2020). A communication model for nursing staff working in dementia care: Results of a scoping review. International Journal of Nursing Studies, 113, 103776.