nieuws

Terugdringen onvrijwillige zorg in ouderenzorg blijft uitdaging: winst te behalen met aanpassen onderwijs

Vijf jaar geleden heeft de Academische Werkplaats Ouderenzorg Limburg in samenwerking met verschillende zorgorganisaties een methode ontwikkeld om onvrijwillige zorg terug te dringen. Onvrijwillige zorg betekent dat ouderen zorg krijgen waar ze zich tegen verzetten en dus niet zelf voor hebben gekozen. De PRITAH-methode helpt verpleegkundigen en verzorgenden om hun kennis over onvrijwillige zorg te verbeteren. Onderzoekster Klarissa Ponstein van de AWO-L kijkt hoe de methode het beste kan worden toegepast in de thuiszorg en verpleeghuiszorg en welke problemen daarbij komen kijken. Daarnaast richt ze zich op het verkennen van het thema onvrijwillige zorg in het onderwijs.

Het verstoppen van autosleutels of iemand vastbinden in een rolstoel: voorbeelden van onvrijwillige zorg. Volgens Klarissa wordt dit vaak gedaan met de beste bedoelingen, maar onbewust hebben de maatregelen grote gevolgen. “Door een gebrek aan bijvoorbeeld beweging, neemt de coördinatie en spierkracht van een oudere met dementie nog sneller af, waardoor de kans op vallen groter wordt." Onvrijwillige zorg leidt volgens Klarissa ook tot onbegrepen gedrag bij de ouderen. “Ze worden sneller boos of krijgen lichamelijke klachten. Het gevolg hiervan is dat de zorgvraag zwaarder wordt, er nog meer dingen ontnomen wordt en onvrijwillige zorg juist vaker wordt toegepast. Bijvoorbeeld door het toedienen van rustmedicatie.”

Uit onderzoek van de AWO-L blijkt dat 70 procent van de onvrijwillige zorg bij mensen met dementie die nog thuis wonen wordt toegepast door mantelzorgers. Naast zorgprofessionals spelen dus ook mantelzorgers een sleutelrol in het voorkomen van onvrijwillige zorg in de thuiszorg. Familieleden zijn echter het moeilijkste te bereiken tijdens het invoeren van de PRITAH-methode, dit is een afkorting van ‘Prevention and Reduction of Involuntary Treatment at Home’. Klarissa: “Ze hebben het beste met hen voor en realiseren zich niet welke gevolgen het geven van onvrijwillige zorg heeft. De PRITAH-methode zet in op verbetering van de kwaliteit van leven. Of je hebt een jaar te leven en zit vastgebonden in een (rol)stoel of je hebt vier maanden en kan rondlopen. Wat zou je kiezen?”

Sleutelrol voor casemanagers dementie 

Casemanagers dementie kunnen volgens Klarissa een belangrijke schakel vormen in de preventie van onvrijwillige zorg in de thuissituatie en het begeleiden van mantelzorgers. Zij vervullen een sleutelrol in de zorg en ondersteuning van een persoon met dementie die nog thuis woont. Er spelen echter factoren die dat in de weg staan. "Casemanagers ervaren een hoge werkdruk en hebben weinig tijd om mantelzorgers te coachen. Daarom is het cruciaal dat zij de juiste training en ondersteuning krijgen om mantelzorgers te begeleiden en alternatieven te vinden voor onvrijwillige zorg.

Maar er zijn meerdere factoren die de invoering van de PRITAH-methode lastig maken. Denk daarbij aan landelijke wetgeving, regionale afspraken en communicatieproblemen binnen zorgorganisaties. “Betere communicatie tussen bestuur en beleidsmedewerkers is essentieel. Informatie komt niet altijd goed over en weer, waardoor de invoering van de PRITAH-methode stagneerde. Daarnaast is het van belang dat de mensen uit de praktijk ook betrokken worden in het proces. Dat wordt op dit moment onvoldoende gedaan”, legt Klarissa uit.

Doel van haar onderzoek is daarom het aanbieden van handvaten voor zorgorganisaties. Hoe kunnen zorgorganisaties hun beleid in de thuiszorg aanpassen en alternatieven beschikbaar stellen om onvrijwillige zorg te vermijden? En hoe kan PRITAH vertaald worden naar een interventie voor de verpleeghuiszorg?

Uitbreiding naar beroepsonderwijs

Op het gebied van educatie onderzoekt ze hoe de scholing voor toekomstige zorgmedewerkers verbeterd kan worden. In samenwerking met onder andere Manon Pieters, docente aan het VISTA College, wordt het thema verkent en geïntroduceerd in het beroepsonderwijs. Manon benadrukt het belang van deze stap. "Het onderwerp onvrijwillige zorg wordt niet altijd vast aangeboden in de lessen, terwijl het zo cruciaal is. Studenten lopen tijdens hun stages tegen het onderwerp aan, maar weten niet welke alternatieven ze kunnen gebruiken om onvrijwillige zorg te vermijden. Als we het thema terug laten komen in bijvoorbeeld examens, creëren we een bewustzijn bij de nieuwe generatie zorgverleners."

Over haar eigen ervaring zegt ze: "Ik kom nog uit de tijd dat fixeren de norm was. Er is een enorme omslag gekomen in hoe we naar zorg kijken, maar er is nog steeds een cultuurverandering nodig. Mensen moeten veranderen en dat kost tijd. Er is nog veel werk te doen, maar door samen te werken kunnen we een grote stap voorwaarts maken. Door te kijken hoe we de kennis en ervaringen met de PRITAH-methode kunnen inpassen in het beroepsonderwijs, zetten we een eerste stap."

Wil je meer weten over onvrijwillige zorg? Beluister dan onze podcast.

PRITAH-scholing: De eerste scholing voor casemanagers dementie staat voor 8 oktober 2024 op de planning.